Je hebt regie over je baan, want daar word je voor betaald. Maar wie heeft de regie over je loopbaan? Je zou zeggen: die heb je als leider zelf. Maar heb je die ook daadwerkelijk? Want voor je het weet, zwem je in de loopbaan-fuik.
De meeste mensen die carrière maken, staan er niet bij stil dat ze misschien nog wel eens moeten gaan solliciteren. Ze zijn op de automatische piloot doorgegroeid naar een volgend echelon binnen hetzelfde bedrijf of daarbuiten. Omdat er steeds weer iets langskwam dat leuker was. Omdat ze dan van 210.000 naar 230.000 euro per jaar gingen en de auto weer net wat groter was. Ze kijken niet meer om zich heen omdat ze volop bezig zijn met wat ze doen. Zo bewegen ze mee met wat zich aandient en zwemmen argeloos in de fuik. Steeds verder, totdat er geen omkeer meer mogelijk is. En als het noodlot op hun 50e dan alsnog op de deur klopt, komt outplacement altijd te laat. Ze hebben nooit gesolliciteerd, zijn altijd gevraagd, alles heeft altijd meegezeten. Op hun CV staan alleen competenties, geen verhaal over wie ze zijn als persoon. Ze weten niet hoe ze zichzelf moeten pitchen. Mannen komen dan vaak met een veel te ronkend verhaal aanzetten en vrouwen slaan dicht.
Geluksgevoel
Wat gaat daar aan vooraf? Je geeft geen aandacht aan je onderbuikgevoel dat je minder blij wordt van je werk. Krijg je nog een rotgesprek met je baas en gaat de salarisverhoging die ze je in het vooruitzicht hadden gesteld niet door. Zo gaat het van kwaad tot erger. En dat ongelukkige gevoel straalt ook op je omgeving af. Het maakt je minder effectief. Het gevoel bekruipt je: dit is niet wat ik wil, maar je weet niet wat je met dat gevoel aan moet. En dan vlieg je er op je 55e uit. En daar sta je dan. Uitgerangeerd. Ongelukkig. Een persoonlijk drama, want als een coach je op je veertigste had gevraagd waar je op je zestigste had willen uitkomen, dan was gebleken dat je daar überhaupt nooit over had nagedacht. Je hebt nooit bewust een loopbaanplan gemaakt. Dat is op zichzelf al een issue, want je denkt na over alles in je werk, maar niet over jezelf en wat je uiteindelijk in je werkzame leven wilt bereiken. En wat je wilt bereiken zou voor je geluksgevoel wel eens in een heel andere hoek kunnen liggen dan waar je op dat moment mee bezig bent.
Studievriendjes en -vriendinnen
Zeker op je 50-ste zou je jezelf bewust de vraag moeten stellen waar je in je werk vrolijk van wordt. Op die leeftijd is salaris vaak steeds minder belangrijk. Dat mag ook minder zijn, als je maar iets kunt gaan doen waar je energie van krijgt. Heb je daar een coach voor nodig? Nee. Maar mensen gaan full swing op in hun werk, vliegen de wereld rond en zijn druk met het gezin. Ze komen niet toe aan die vraag. En dan kun je overwegen om daar een coach bij te betrekken. Het klinkt raar, maar veel mensen in de hoogste regionen van een organisatie zijn er niet goed in om voor zichzelf te plannen waar ze naar toe gaan en waar ze naar toe willen. Dat geldt zowel voor mannen als voor vrouwen. En dan worden ze opeens uitgespuugd door hun organisatie. Hebben ze een groot deel van hun leven in het buitenland gewerkt., krijgen ze een jaar salaris mee en daar staan ze dan: geen netwerk, geen idee van banen, ze kunnen zichzelf niet verkopen, nooit gedaan, alles kwam langs. En nu? De grote stilte. Veel bedrijven willen geen corporate mensen. Maar ik draaide een omzet van meer dan één miljard, had 3.000 mensen onder me, zeggen ze dan. Veel te corporate, antwoorden headhunters, doe maar even niet. Ze kijken naar jou, niet naar je cv. Dat is de loop. En dan zitten ze een of twee jaar thuis en gaan ze dingetjes doen met studievriendjes of -vriendinnen of ‘iets’ in consultancy, maar daar worden ze ook niet vrolijk van, wat dan weer niet goed is voor hun business. Hup, verder de fuik in.
Bezinningsvragen
Bij sommige mensen begint de fuik al op hun 25-ste als ze bijvoorbeeld uroloog worden. Dan is dat het pad. Bijsturen is moeilijk. Want wat ga je doen na vijf jaar urologie? Veel van die specialisten krijgen op hun 45-ste depressies. Die willen dingen doen, presteren, iets betekenen voor mensen wat ze helemaal niet kwijt kunnen in dat werk. Natuurlijk wil je op je 25-ste lekker aan de bak. Dan begin je niet meteen met bezinningsvragen. Maar waarom niet op je veertigste? Waarom stellen wij onszelf dan niet om de twee jaar de vraag: zit ik nou waar ik wil zetten en waar ik wil uitkomen? Want de vraag wie je werkelijk bent, wordt naarmate je ouder wordt steeds belangrijker. Niet wat je kunt, maar wie je bent als persoon. Het eerste wat mensen mij vaak vragen is: Ik verdien drie ton, mijn cv moet sterker voor de volgende stap. In het gesprek komen ze er dan na een half uur achter dat hun cv helemaal niet het probleem is. Het gaat om henzelf.
Toen ik naar Boer & Croon ging, was dat een lucky shot, maar het paste beter bij mij dan een corporate carrière bij Shell, waar ik begonnen was en daarna bij het Amerikaanse Ryder waar ik zelf in de fuik ben gezwommen. Het bedrijf sloot zijn kantoor in Den Haag en wilde mij naar Londen verhuizen, maar op de achtergrond speelde dat ze Europa zagen als een staat van Amerika. Dat leidde op tal van punten tot verschil van inzicht. Enfin, ik kreeg een plas geld mee maar zat vol met frustraties. Naar vrienden toe schoot ik in de verdediging. Totdat ik erachter kwam dat ik het bij mezelf moest zoeken. Het was mijn eigen keuze om leiding te geven aan Ryder Europe. Dat besef was een doorbraak. Op mijn 42e ben ik met vrouw en kinderen de wereld rondgereisd. Bij terugkomst kreeg ik een aanbod van de directie van Essent. Ik stond op het punt om daarop in te gaan, totdat Boer & Croon voorbijkwam. Dat leek me afwisselender en was het ook. Maar die beslissing heb ik in mijn eentje moeten nemen. Ik kan goed beïnvloeden, wat altijd mooi is voor een adviseur, maar ik ben vooral sterk op het intermenselijke niveau. Dat kon ik bij Boer & Croon beter kwijt dan in een RvB. Maar dat heb ik per toeval, althans intuïtief ontdekt. Ik gun het anderen dat ze dat bewust doen.
Controledwang
Waar ben je nou echt goed in, in je werk? Waar word je vrolijk van? Ik probeer leiders bewust te maken van hun gedrag: waaróm doen ze de dingen zoals ze die doen? Past dat bij hun diepere drijfveren. Een divisiedirecteur van een groot financieel fonds was gewend om precies uit te leggen hoe anderen hun werk moesten doen. Daar heb ik hem bewust van gemaakt. Van zijn controledwang. Laten inzien wat delegeren eigenlijk inhoudt. Dat maakt dat mensen gaan reflecteren op hun eigen gedrag en zich gaan afvragen waar dat vandaan komt. Hij dacht dat hij een beïnvloeder was met zijn gedrag, maar was dat bij nader inzien juist helemaal niet. Terwijl de raad van commissarissen klaagde dat hij het niet liet zien en hij weer bij mij klaagde dat hij geen waardering kreeg voor zijn werk. Daar gaat het mij om: begrijp je je eigen gedrag? Waarom delegeert iemand niet? Hoe komt dat? Wat zit daarachter?
Pruttelen
Mannen en vrouwen in leiderschapsposities hebben vaak een ander beeld van zichzelf (ontwikkeld) dan anderen van hun hebben. Ze denken charismatisch te zijn, maar zijn op macht georiënteerd, ze denken verbindend te zijn, maar zijn prestatie gedreven, ze denken resultaatgericht te zijn, maar zijn in wezen directief. Als je niet weet wie je bent, kun je als leider ook nooit zo effectief zijn als je had kunnen zijn wanneer je jezelf wel beter gekend zou hebben. Ik maak leiders bewust van hun diepere drijfveren. Dat is vaak een shock. Dan bellen ze mij al na een week na de eerste sessie op om te melden dat ze zich ongelukkig voelen over wat we hebben besproken en of we de week daarop kunnen afspreken. Dan zeg ik: nee, ik wil dat je er eerst verder over nadenkt. We laten onze volgende afspraak over 3 weken gewoon staan. Ze willen iets bijsturen, maar ik laat ze pruttelen. Als ze dan na een maand terugkomen, hebben ze ook al antwoorden gevonden. Zo’n traject maakt leiders effectiever. Zelfs als ze toch het corporate pad blijven volgen, kunnen ze scherpere voorwaarden stellen aan een nieuwe positie en krijgen ze veel meer regie binnen hun span of control.
Jos Hessels
Jos Hessels is mede-initiatiefnemer van TheLeadershipAdvisory; Bemiddeling, Consulting, Coaching
